Lucerne, Switserland

Dis Saterdag wanneer ek in die hotel in Lucerne wakker word met die klank van kerkklokke wat iewers naby beier. Ek lê ‘n rukkie daarna en luister en wonder of die mense wat hier bly dit nog hoor en of hulle al te gewoond daaraan is, soos wanneer ‘n mens naby ‘n treinspoor bly en dit deel van die agtergrondsgeluide word.

Ontbyt in die beknopte eetkamertjie is graanvlokkies in piepklein bakkies, met klipharde broodrolletjies, koffie en lemoensap.

Dis ‘n bewolkte dag en deur die groot vensters van die bus lyk alles vandag vir my groener, heel waarskynlik omdat dit nie so warm en bedompig is nie. Die pad kronkel al langs ‘n rivier af en die huise en landerye staan stemmig en netjies ingeryg. Ons bestemming is die dorpie Kussnacht op die oewer van die Lucerne Meer waar ons op ‘n trein gaan klim waarmee ons teen die Rigi berg gaan opwurm. Ken het ons reeds gewaarsku dat stiptelikheid ‘n prioriteit vir die Switsers is, dus skarrel almal om so vinnig as moontlik ‘n sitplek te kry wanneer die trein by die halte aankom. Dan sit ons en kyk hoe ‘n jong man ‘n klompie melkkanne aflaai voor die trein skilpadstadig teen die berg opkruip.  Dit is duiselingwekkend hoog en die uitsig slaan ons asems weg, maar halfpad boontoe ry ons in ‘n digte misbank in.  Amper op die kruin moet ons uitklim. Daar is ‘n hysbak vir die wat nie kans sien vir die steil paadjie nie en helfte van die groep maak daarvan gebruik terwyl die res van ons boontoe loop. Daar is twee lewensgrootte kartonpoppe wat stil in die mistigheid staan – ‘n jongman en ‘n meisie in tradisionele Switserse drag. Ek en Winnie neem ‘n paar verspotte foto’s met ons gesigte in dié van die poppe s’n en dan gaan ons in die restaurant sit. ‘n Groot glas warm sjokolade en ‘n kort geselsie later neem ons die hysbak af na die treinvlak waar daar reeds ‘n ander toergroep ook saamdrom. Tot my verrassing hoor ek ‘n vrou Afrikaans praat en ek begin opgewonde met haar gesels.  Hulle is ‘n groepie van agt Afrikaners wat saam op ‘n bustoer is en vir die volgende paar dae loop ons mekaar orals raak.

Dit begin hard reën en ek besef dat dit die eerste dag is wat ek om een of ander duistere rede nie my sambreel saamgebring het nie.  Ek gebruik my drasak om my hare te probeer drooghou terwyl ‘n paar van ons naarstiglik na ons groep se kompartement soek. Die kondukteur hang by een van die waens uit, duidelik glad nie gelukkig met ons klompie verdwaaldes nie. Hy wys ‘n kwaai wysvinger na die agterste wa en roep: “Behind!” Dis egter die ander groep se wa, maar gelukkig kom Ken ons red en ons hol agter hom aan, verby die kondukteur wat lyk of hy hom bloediglik vir ons vererg het. Ons voel soos ‘n klomp stout kinders wat oor die vingers getik is en sit en giggel wanneer ons uiteindelik ons sitplekke kry en die trein kan wegtrek.

Halfpad ondertoe stop die trein en van daar af klim ons in ‘n groot kabelkar, maar alhoewel die mis effens gelig het, kan ons tot ons teleurstelling nog steeds nie veel sien nie.

By die onderpunt wag ‘n boot waarmee ons terug na Lucerne toe vaar. Ons stuurman praat Engels met ‘n sterk Duitse aksent, maar ons kan hom goed verstaan, anders as wat die geval was met die ontlyfde stem wat kort-kort oor die trein se luidsprekers opgeklink het. Hy vertel ons dat  daar in hierdie area nog steeds 12 vissersfamilies is en wys ‘n paar interessante bakens op die rivieroewer uit.

Dit reën wanneer ons terug in Lucerne aankom.  Die bus laai ons af en ons stap ‘n blok of twee tot by die Restaurant Staatkeller in die middestad vir ‘n tradisionele switserse ete. ‘n Ouerige vrou met ‘n diep altstem jodel op die klein verhogie – ‘n konsert is by die prys van die middagete ingesluit. Die musikante spring van die een instrument na die ander om hulle vaardighede ten ore te stel. Daar is ‘n basviool, klarinet, klavier en ‘n trekklavier. In ‘n stadium skommel hulle 5 Frankstukke in groot metaalbakke en boots so die geluid van klokke na.  ‘n Reuse alpehoring is volgende aan die beurt, gevolg deur ‘n baie ongewone musiekinstrument – ‘n werfbesem (in Liewe Heksie-styl) wat oor ‘n man se skouer gehou word. Hy slaan ritmies met ‘n stok van bo na onder op die besemstok, wat dan verskillende toonhoogtes (besemstokhoogtes?) tot gevolg het.

Die altvrou kry ‘n klompie van die gaste bymekaar wat op die verhogie moet gaan staan en kans kry om op die alpehorings te blaas en te probeer jodel. Voor elkeen ‘n kans kry, word hulle gevra van watter land af hulle kom, wat groot pret en toejuiging van die gehoor se kant af ontlok. Dan moet hulle bier drink en sy sing ‘n lied eie aan elkeen se land. Die Suid-Afrikaanse liedjie is Sarie Marais, maar met hulle uitspraak klink dit meer Hollands as Afrikaans.

Na ete loop ek saam met Winnie en Jessica in die winkels rond. Ek soek geskenkies vir my seuns in ‘n speelgoedwinkel en tussen die rakke en my fokus deur verloor ek die twee meisies. Dis heerlik om ‘n bietjie op my eie rond te snuffel. Intussen het dit opgehou reën en daar heers ‘n vrolike atmosfeer in die nat strate. Ek drentel tussen die winkels rond, probeer ‘n afdelingswinkel se gratis internetfasiliteite sonder om hond haar-af met die e-pos te maak, loer by ‘n parfuumwinkel in en koop houtmarionette by ‘n soewenierswinkeltjie.

Dan loop ek rustig rond tot by die Chapel-brug en is onmiddellik gek daaroor. Die hele brug is van hout gemaak met rye en rye blombakke gevul met helder blomme wat aan die buitekant van die brug hang. Dit is ‘n toe brug en binne-in is sulke driehoekgeweltjies waarop die mooiste middeleuse toneeltjies geverf is. Ek vergaap my daaraan en daarna gaan staan ek vir ‘n rukkie stil op die brug om na die rivier en die mense aan die ander kant te kyk. Die toneeltjie voor my is idillies met die ingerygde geboue en straatkafeetjies waar mense rustig buite sit en eet en gesels.

Iewers bespeel ‘n straatmusikant ‘n harp, wat die atmosfeer nog meer dromerig en romanties maak.

Ek stap verder en dan met ‘n ander brug weer terug oor die rivier waarna ek in Leo en Lisa, twee Australiërs van die toergroep, vasloop. Lisa vra of ek al my teelepel – met komplimente van die toergroep – in die Bucherer-winkel gaan haal het. Dis ‘n groot plek wat Rolex-horlosies en ander duur juweliersware verkoop. Ek voel effe geïntimideerd om in te gaan, maar Lisa oortuig my dat ek my gratis lepeltjie moet gaan haal. Sy haak summier by my in en loop saam met my.  Die pryse in die winkel is skrikwekkend hoog, maar ‘n rukkie later het ek die lepeltjie in my sak en stap ons weer uit.

Ek is lus om iewers koffie te drink en alhoewel Leo en Lisa saam met my gaan sit, wil hulle niks bestel nie. Die kelner is baie vies daaroor (‘n mens mag nie sommer net ‘n stoel beset nie!) en sê sonder om doekies om te draai dat hulle nie daar kan piekniek hou nie.  Ek voel soos ‘n gek wanneer hulle vir my staan en wag terwyl ek my koffie drink.

Terug by die hotel wag ‘n faks van my man af vir my en ek maak dadelik al my kleingeld bymekaar om te bel. Na ‘n kort gesprek met hom en die kinders voel ek sommer stukke beter en klim moeg maar tevrede in die bed.

Ludwigshafen, Heidelberg, Strasbourg, Lucerne…

Ons het vroeg reeds vanaf Ludwigshafen na Heidelberg vertrek, ‘n plek wat ek nogaal graag wou sien weens die gelyknamige dorp in Suid-Afrika. Die bus het ons al voor nege-uur uitgespoeg om die strate te gaan verken, terwyl daar nog nie veel aan die gang was nie. Die oggendluggie was redelik koel en ons kon die middestad met sy kieselsteenstraatjies rustig verken. Hier en daar was winkeliers nog besig om hulle winkeltjies se deure oop te sluit en op ‘n balkonnetjie het ‘n ouer vrou die malvas in die blombakke op haar balkonnetjie natgegooi.  Ons staan en kyk hoe ‘n ‘n omie sorgvuldig die rakke voor sy vrugtewinkel uitstoot en ek proe vir die eerste keer in my lewe heerlike vars, koel en groot Europese kersies. Later sou ek dikwels weer koop, maar niks kon by Heidelberg se vroeg-oggend soet kersies kom nie.

 

Hierdie deel van die stadjie lê in die skadu van ‘n groot kasteel op ‘n heuwel wat bo-oor alles uittroon. Die Barokstyl-geboue hier het op een na almal in ‘n stadium afgebrand en is toe weer oorgebou. Ons loop in die hoofstraat af en ek verwonder my aan die sorgvuldigheid waarmee elke kieselsteentjie in die straat gelê is. Aan die bo-punt van die straat staan ‘n mallemeule met sy perdjies tjoepstil en wag vir kinders om heel waarskynlik eers vanaand weer sy ratte in die rondte te laat draai.

 

Die klank van ‘n motor wat stadig in so ‘n straatjie afry, sal altyd die opwinding van daardie reis weer in my laat opborrel. Ek en Winnie giggel vir die manier waarop die bestuurder die nou straatjie navigeer deur sommer op die sypaadjie en om lamppale te ry in sy poging om verby die geparkeerde voertuie te kom. Ons loop kort-kort in iemand van ons toergroep vas en dan word daar opgewonde en vinnig ‘n paar interessanthede uitgeruil. Ons het maar ‘n uur tyd voor die bus net voor tien weer vertrek.

Ons volgende stop is Strasbourg, Alsace-Lorraine, net oor die Duitse grens in Frankryk. Hier stap ons eerste na ‘n enorme Gotiese katedraal waarna Winnie gou by die poskantoor neffens dit inglip om poskaarte te pos.  Die straatjies is veelkleurig, met soewenier- en poskaartstalletjies besaai. Die Frans wat ons om ons hoor is natuurlik Grieks vir die meeste van ons, dus is ek dankbaar dat ons ten minste met ons mede-toerlede in Engels kan kommunikeer.  Terwyl ek vir Winnie wag, word my aandag deur ‘n straatkunstenaar getrek wat ‘n potloodskets van ‘n toeris doen. Om my heers ‘n karnaval-atmosfeer soos mense nuuskierig daar en om die straatsmouse saamdrom. ‘n Paar meter verder dans ‘n meisie rukkerig op maat van ‘n klingelende juweelboksiemusiek. Iemand klop my op die skouer – hy het ‘n hele versameling van horlosies en leergordels wat hy aan my wil verkwansel.  Ek skud my kop en wanneer ek besef dat Winnie heel waarskynlik al klaar met haar poskantoormissie is en ek haar in die skare verloor het, gaan soek ek na ‘n plek waar ek die Duitse Mark wat ek nog oorhet vir Franse Frank kan gaan omruil. Ek loop verby straatkafeetjies waar mense agteroor sit en bier of koffie drink en gesels, verkyk my aan die blombakke wat vrolik in rooi en pienk aan geboufassades hang terwyl ek die ‘wisselkoerswinkel’ soek.

‘n Entjie verder in die straat af stoot ‘n vrou in ‘n burka ‘n baba in sy waentjie en wanneer ek verby haar loop, vat sy my aan die arm en ten spyte daarvan dat ek nie Frans verstaan nie, weet ek sy bedel vir geld en ek skud maar net my kop.

 

Ek is verlig wanneer ek uiteindelik ‘n plek kry waar ek my Duitse Mark kan omruil. Op die lys van die verskillende geldeenhede sien ek verbaas dat die ZAR ook aangedui word – hulle koop dit vir 60c en verkoop dit vir R1.10, sien ek.

Teen hierdie tyd is ek al honger en op pad na die bymekaarkomplek koop ek vir my ‘n ham- en kaasbroodjie by ‘n stalletjie. Terwyl ek vir die broodjie wag kom ‘n Duitssprekende vrou langs my staan en vra vir die jong meisie agter die toonbank waar sy die ‘boot’ kan kry. Die meisie is Franssprekend en verstaan nie en ek vertaal so ewe die versoek in Engels, waarna die meisie vir die vrou beduie hoe om te loop.

Broodjie in die hand loop ek terug na die katedraal toe en gaan sit op die trappies en eet. Nog ‘n straatsmous kom staan voor my met ‘n speelgoed-gorilla wat dans en homself dan obseen ontbloot.  Die man glimlag breed en brabbel iets wat ek nie verstaan nie, maar ek skud vir die soveelste keer my kop – ek stel regtig nie daarin belang om hierdie ding te koop nie.

Kort voor lank is Winnie en die res van die groep ook daar en dan loop ons almal saam met Ken na waar die bus geparkeer is. Van daar af ry ons na die Switserse grens naby Basil.

Switserland is nie deel van die Europese unie nie, dus moes almal paspoorte gereed hou vir in geval hulle daarna wou kyk. Ons het grootoog by die grens gesit en wag terwyl doeane-amptenare deur ‘n bus met Japanese toeriste se paspoorte kyk, maar ons bus is op die ou einde deurgelaat.

Die snelweg loop al langs die Swartwoud, maar ongelukkig kan ons nie veel daarvan sien nie.Lucerne is asemrowend mooi, maar ons is almal moeg en glad nie meer so entoesiasties en vol energie soos vroeër die dag nie.  Dit is baie warm en wanneer ons van die bus af klim, gaan ons na die leeu-rots kyk – ‘n standbeeld van ‘n leeu wat uit die ruwe rotswand gekap is.  Dit is ter ere van die Switsers wag wat iewers in ‘n vorige eeu vir Louis, die Sonkoning, gaan red het en op die ou einde almal self gesterf het.  Ons bly nie lank hier nie en nadat ons vir nog ‘n paar minute rondgeloop het, gaan ons na ons hotel toe wat nogal ‘n hele ent van die ou stadsgedeelte af is.  Dit is die  Central Hotel, Kriens.  Ken sê dat dit deur ‘n familie bedryf word en dus ‘n baie persoonlike atmosfeer het, wat inderdaad so is.  Dit bestaan uit drie geboue – die sentrale deel op die hoek van die straat en aan die ander kant ‘n rooi-en-groen gebou.  Ek en Donna is in die sentrale deel van die hotel en die kamer is so klein dat ons verby ons tasse moet skuur om by ons beddens uit te kom.

Aandete is in die hotel en ons hele groep word behoorlik soos sardientjies in die eetvertrek in gedruk.  Na ete gaan ek, Winnie en Jessica (‘n Amerikaanse tiener wat saam met haar ouma op die toer is) stap.  Ek is nie werklik in ‘n bui vir geselsies oor koetjies en kalfies nie en daar is ook nie veel om te sien nie, dus loop ek net ‘n klein entjie saam voordat ek op my eie terug hotel toe gaan.  Halfpad straat-af hoor ek iemand fluit en dis die ander Suid-Afrikaners wat ook op pad terug is en my roep om saam met hulle terug te loop. Terug by die hotel is dit lekker om my skoene uit te skop en daardie aand slaap ek weereens soos ‘n klip …

Amsterdam tot Ludwigshafen

Vroegoggend op die bus besef ek dat hierdie reis met al die indrukke, beelde, mense en tale (en moenie van die fietse vergeet nie!) my emosies heeltemal oorspoel. Ek was vroeg wakker en dit het my ‘n hele paar minute gevat om uit te werk waar presies ek is en wat die dag en datum is. Ek bly myself afvra hoekom ek so gek was om so ver te reis, weg van my gesin af!  Vandag is dit die eerste keer wat Ken vir ons musiek opsit en dit skep ‘n vrolike atmosfeer in die bus.  My swaar gemoed begin gaandeweg ligter word.  Ek het van die begin af geweet dat dit nie maklik gaan wees om op my eie te reis nie, en ek weet ook dat ek nie kan toelaat dat dit my vakansie bederf nie.  As ek nie die beste van hierdie situasie maak nie, kon ek net sowel by die huis gebly het.

Op pad net nadat ons van Utrecht af Duitsland toe weggedraai het, kom die oggend se eerste krisis wanneer Ken vir ons breedvoerig verduidelik hoe die opsionele uitstappies werk – heeltemal anders as wat ek gedog het toe ons na die toerplan gekyk het. Ek was onder die indruk dat dit outomaties gebeur en dat ‘n mens net elke keer hoef te besluit of jy daarop wil gaan of nie. Nou hoor ek dat Ken 21 van hierdie uitstappies gekies het waarvoor ons dan ekstra moet betaal en basies kom dit daarop neer dat ‘n mens baie gaan mis as jy nie saamgaan nie.

Dis ‘n groot dilemma, want my ‘sakgeld’ is in ‘n hele paar verskillende denominasies (dit was voor die Euro) en dis ‘n nagmerrie om sommetjies te maak om te sien wat ek in watter geldeenheid kan bekostig en dan nog etes en soeweniers kan dek. Omdat ek soveel kontant gehad het, het ek my kredietkaart by die huis gelos. Ek moet mooi besluit watter van die uitstappies noodsaaklik is en watter ek maar kan mis…

Om twintig oor drie die middag klim ons op ‘n boot vir ons Rynriviervaart, in die dorpie Boppart. Dis ‘n idillies mooi dag – daar is nie ‘n wolkie in die lug nie en die kontrasterende kleure van die blou water, die groen landskap en die Duitse poskaarthuisies skep ‘n besonderse, dromerige atmosfeer. Ek en Winnie kan eers nie besluit waar ons op die boot wil sit nie – op die bo-dek raak dit gou hopeloos te warm en dan gaan sit ons onder, waar ons met ‘n Meksikaanse gesin (‘n ma en drie van haar kinders) ‘n geselsie aanknoop. Die seun, German, praat vlot Engels, dus doen hy die meeste van die praatwerk terwyl die ander drie glimlag en kopknik wanneer hulle saamstem. Eers in Spanje vind ek uit dat dit soms moeilik is om Spaanssprekendes te verstaan omdat hulle die v-klank meestal met ‘n b-klank vervang.

Ons vaar verby Bad Salzig, bekend vir sy mineraalbaddens, waarna ons die eerste kastele begin sien, onder andere die Maus-kasteel wat in die 13de eeu deur die hertog van Katzenellenbogen gebou is. Dit lê hoog teen die berg met ‘n hele ry vlae wat vrolik in die wind wapper. By St. Goar met die bekende Lorelei-rots, onthou ek weer die legende van die Lorelei waarvan ek as kind gelees het en vertel vir Winnie daarvan. Volgens Ken is ‘n monument hier in 1984 opgerig en is die diepste punt van die Ryn hier naby.

Later klim ons van die boot op die bus tot by ons bestemming, Ludwigshafen, waar ons die aand oorslaap. Ludwigshafen het blykbaar die derde grootste hawe aan die Rynrivier, maar ons kry nie veel van die stad te sien nie omdat ons deur industriële gebied direk na die hotel toe ry.

Aandete in die hotel en ek en Winnie deel ‘n tafel met Sargon en Mary van Australië, maar Sargon lyk vir my òf Lebanees,  òf Iranees of een van daardie lande. Ons hoor egter dat hy in Rusland gebore is, wel in Iran gebly het, daarna in Israel en uiteindelik in Australië. Dwarsdeur die toer was hy die gentleman, terwyl Mary altyd vriendelik en in ‘n goeie bui was.

Na ete gaan ek en Winnie stap, maar die strate rondom die hotel is amper verlate, behalwe vir ‘n blonde jongman wat teen ‘n geweldige spoed in sy rooi sportmotor verby ons jaag. Daar is ‘n koffieplek wat oop is en wanneer ons vir die outjie agter die roomystoonbank probeer vra hoeveel die koffie kos, praat hy nie ‘n woord Engels nie, maar met handgebare vind ons uit dat dit 3 Duitse mark is en hy beduie na ‘n tafeltjie en sê in ‘n mengsel van Engels en Duits: “Sit. Bedienung kommt.” Of so iets. Ek en Winnie giggel omdat almal buite hulle vaarwater met die vreemde tale is en ons gesels lekker terwyl ons koffie drink.

Winnie stap daarna terug hotel toe terwyl ek ‘n poging aanwend om vanaf ‘n telefoonhokkie huis toe te probeer bel. Ek weet nie hoe die internasionale bellery werk nie en toe ek twee vrouens wat verbyloop probeer vra, kan nie een van hulle ‘n woord Engels verstaan nie. Ek diep daar ‘n paar Duitse woorde op wat baie ver weggebêre is, net om uit te vind dat daar nêrens ‘n telefoongids is nie. Ek stap dus toe bek-af en onvergenoegd terug hotel toe. Môre is nog ‘n dag en ek sal hopelik wel van iewers af kan bel.

Amsterdam per bus, trem en te voet…

Dis een van die kontraste daarvan om op toer in Europa te wees, kom ek agter.   Aan die een kant raak ek intens bewus van hoe groot die wêreld is, met miljoene mense wat elkeen sy of haar wêreldjie as uniek beleef, maar aan die ander kant veroorsaak juis die skaal van alles wat ons beleef en die emosionele energie wat daarmee gepaard gaan, dat my wêreld gou begin krimp tot die veiligheid van die bus en hotelkamers.

Na ‘n heerlike hotelontbyt vat die bus ons tot in die middestad van Amsterdam waar ons ‘n diamantslypery besoek. Sekuriteit is daar ‘n prioriteit en orals is kameras wat elke beweging van ons dophou.  Ek kan hulle beslis nie kwalik neem nie, veral nie wanneer daar so ‘n groot groep mense is nie. Hierdie is die begin van ‘n ritueel waaraan ek gou gewoond raak: ‘n gids verduidelik innemend en in groot detail van alles wat in die proeses van diamantslypery gebeur (natuurlik swel my hart van trots wanneer daar na Suid-Afrika se diamante verwys word) en dan… kry die groep ‘n geleentheid om te koop. Laasgenoemde is op die ou einde waaroor alles gaan: toeriste met ‘sakke vol geld’.

Daar is darem gratis koffie vir diegene van ons wat nog nie deur die koopgier gepak is nie. Ek en Winnie beweeg gou weer buitentoe waar ons ons aan die straattonele vergaap. Soveel so dat Winnie per ongeluk reg voor ‘n fiets instap toe sy ‘n foto wil neem. Die middeljarige fietsryer is glad nie beïndruk met haar en sekerlik alle ander toeriste wat so argeloos die spesiale fietsrypaadjies bewandel nie. Kort voor lank is dit nogal ‘n senutergende storie vir ons om heeltyd uit die fietsers se pad en die immer geïrriteerde fietsklokkieklanke te bly. Boonop is ons, die Australianers en die Nieu Zeelanders gewoond daaraan om links te hou en soek ons gereeld in die verkeerde rigting vir aankomende verkeer wanneer ons ‘n straat moet kruis, of erger nog – die stille bestormers: fietse! Na ‘n oggend in Amsterdam is ek oortuig daarvan dat ek daardie aand nagmerries oor fietse gaan beleef…

Ons volgende busrit neem ons met ‘n skilderagtige roete uit Amsterdam deur klein dorpies (onder andere Broekindewater!) waar ons iewers eers moet wag dat die brug oor een rivier tydsaam opgehys word sodat ‘n groot boot onderdeur kan vaar.  Dis asof ons almal ‘ervaringshonger’ is en net wil hê dat ongewone goed moet gebeur sodat ons later daaroor kan praat. Ons is soos groot kinders wat alles uitwys en ons aan alles vergaap.

Dis ‘n lieflike dag en ons ry verby grasgroen landerytjies, deur nou straatjies waar die huise netjies en afgerond in tipies Hollandse styl in die son staan en bak, op pad na die Ijselmeergebied wat geheel en al uit die see herwin is. Ons stop by ‘n kaasfabriek waar daar reeds twee ander groot toerbusse is en wanneer ons die gebou instap is die reuk van kaas onmiskenbaar. Ons gids wat vir ons die kaasmaakproses verduidelik is netjies in tradisionele Hollandse drag geklee. Dan gaan ons na die plek waar houtklompe gemaak word, met ‘n sjarmante en aantreklike, jong klompmaker wat duidelik onder die aandag floreer wanneer hy sy ambag demonstreer. Die hout waarmme klompe gemaak word is soortgelyk aan die van die wilgerhout vir krieketkolwe, hoor ons. Ek kan nie so lekker sien van waar ek agter in die groep staan nie, maar gelukkig is Aw, die Singapoeraan wat direk voor my staan, besig om alles af te neem en kan ek sommer in sy kameraskermpie sien wat aangaan. Die houtskaafsels ruik heerlik vars en na die tyd vra ek vir die outjie of ek ‘n handvol daarvan kan kry, vir sommer net. Hy gee nie om nie en sê dat hierdie skaafsels gebruik word vir die rookproses van sommige kase.

 

Hierna word ons in die winkeltjie losgelaat en is ons in ekstase oor al die mooi goed.  Die miniatuur houtklompe is alles redelik duur, maar die porseleinsoeweniertjies is darem nie te erg nie. Ek besluit om my aandenkings daar te koop en dis eers later wat ek my man se woorde onthou, naamlik dat die gidse ‘n mens nie noodwendig na die goedkoopste plekke toe neem nie. Hulle het orals kontakte en word op een of ander manier gekompenseer wanneer hulle toergroepe na spesifieke winkels of fabrieke toe neem.

 Van hier af ry ons na Volendam, ‘n vissersdorpie op die Ijselmeer, maar eers stop ons om foto’s te neem van een van die min windmeulens wat nog aktief in Holland is.  Volendam is ‘n juweel – die mooiste, vrolikste plekkie met die heerlikste vakansie-atmosfeer wat verwelkomend in die son skitter.  Dis tyd vir middagete en Ken wys vir ons waar die “billike” eetplek, De Koe, is. Agterna hoor ons by die wat wel daar gaan eet het dat dit vrek duur was. Die toilette waarheen hy ons beduie is ook reg in die middel van ‘n baie duur aandenkingswinkel! 

Die hoofstraatjie is soos ‘n toneeltjie uit ‘n poskaart en op die onderpunt is daar tientalle bote vasgemeer in die kaai.  Ek en Winnie loop die plek vol en dis hier waar ek ontdek dat die porseleinklompies wat ek gekoop het meer as die helfte goedkoper is as by die klompfabriek. Ons koop vir by ‘n stalletjie vir ons iets om te eet en te drink en gaan sit vir ‘n paar minute op ‘n bankie by die see. Dit is lekker om saam met Winnie rond te loop want sy raak opgewonde oor elke klein dingetjie wat sy sien.  Ons stap in een van die dorpie se straatjies op en kom op die oulikste, tipiese Hollandse windmeultoneel af, waarna ons weer terug bus toe gaan. 

Terug in Amsterdam word ons naby die Damplein agter die paleis afgelaai.  Ken wys vir ons bakens uit, maar al wat ek tot my konsternasie later onthou, is die Byekorf-gebou aan die oorkant, totaal en al uit plek uit, omdat dit deel van die oggendekskursie was.  Ons het die res van die middag vry en Ken stel voor dat die wat belangstel na die Anne Frank museum toe gaan.  Ons moet die bus weer sesuur kry en as ons nie daar is nie, sal hy aanneem dat ons per trein terug hotel toe is.  Ek en Winnie drentel agter ‘n klompie van die groep aan, maar wanneer ons by die museum kom is daar ellelange toue. Ons vra vir Ken waar die Vincent van Gogh museum is en hy bied aan om saam met ons daarheen te loop.  Dis toe nogal r’n redelike afstand, maar ons gee nie om nie.  Ek en Winnie verkyk ons so aan alles dat ons glad nie tred hou met die roete nie. Ons loop onder andere verby die Rijksmuseum (waarvoor ons tot ons spyt nie tyd sal hê nie) en Ken sê dat ons ‘n trem aan die agterkant by die Heineken brouery terug Damplein toe moet kry. Ek was die vorige dag natuurlik baie verbaas toe ek hoor dat Heineken ‘n Hollandse bier is, aangesien ek altyd gedog het dit is ‘n Duitse maatskappy.  Die hele Amsterdam is vol Heineken brouerye.  Gelukkig is die rye mense wat wag om by die Van Gogh-museum ion te gaan nie so lank nie. Die kaartjies jaag ons 15.50 gulde uit die sak en ons kry ‘n vloerplan van die museum om te verseker dat ons alles sien wat daar te siene is.  Ek is effens teleurgestel wanneer ek na Vang Gogh se vroeë werke kyk, want dit is baie donker en somber.   Daar is heelwat selfportrette van hom en dis ‘n ongelooflike ervaring om voor sy oorspronklike werke te kan staan en te sien wat die kunstenaar self gesien het.  Hierdie gevoel word verder versterk wanneer ons na sy bekende sonneblomme en irisse kyk. Een van sy mooiste skilderye is ‘n goue koringland met ‘n viooltjieblou-pers hemel. Later sou ons self van hierdie goue koringlande op die toer sien en sou dit my onwillekeurig laat terugdink aan die Van Gogh-skildery.  Dit neem nogal lank om deur alles te gaan en wanneer ons klaar is is ons skoon uitgeput.  Buite in die straat hoop ons vuriglik dat ons Ken se instruksies vir die trem reg onthou, maar dit was in die kol. Ons begin al eksperts raak om die fietse wat geruisloos en sekuur op ons afpyl te ontduik en stap Vondelpark wat voor die Rijksmuseum is.  Die tremkaartjie is nie duur nie, net 3 gulde en ons moet staan omdat die meeste mense van die werk af kom.  Dis baie warm en ons is nie seker hoe ver ons van die Damplein af is nie en moet kort-kort uitkyk om te probeer sien waar ons is.  Die strate lyk heel anders vanuit ‘n trem as van die sypaadjie af.  By die plein klim ons af en gaan dan iets soek om te drink. ‘n Blikkie Fanta kos ‘n hele R12 in Suid-Afrikaanse geld (toe die ZAR heelwat sterker was as wat dit nou is!).  Daarna loop ons met Kalverstraat af wat net vir voetgangers bedoel is – ‘n groot verligting, want teen hierdie tyd is ons siek en sat vir fiets.

Die winkels is soos krale ingeryg en ons loer oral in. In een van die dwarsstraatjies besef ons dat ons nie weet waar ons ons nou bevind het nie. Dit is al na ses en as ons nie blitsig terug by die bus kom nie, is ons voorland ‘n treinrit terug Schiphol toe.  Ons kan die straat waar die bus geparkeer is op ons kaart sien, maar weet nie of ons links of regs moet loop of wat ons moet doen om dit te kry nie. Wanneer ons per ongeluk op die Damplein land, raak ons paniekerig. Winnie vra kort-kort om hulp, maar min dinge is so frustrerend as wanneer jou hulpgewer ook ‘n stadskaart uit sy of haar sak haal nie. Ons kies later blindelings koers, oortuig daarvan dat ons nooit die straat gaan kry nie.  Wanneer ons uiteindelik ‘n toerbus sien, is dit nie ons s’n nie en net wanneer ons, twee minute voor die vertrektyd heeltemal moed verloor, sien ons ons bus en hardloop of ons lewens daarvan afhang. Ons val letterlik by die bus in, tot die vermaak van die ander wat reeds rustig sit en wag. Ons glimlag maar verleë saam, maar ons is inniglik dankbaar dat ons ons seer voete kan laat rus en in die gemak van die bus terug hotel toe kan gaan…

Dag twee – Londen tot Amsterdam

Om vroeg wakker te word was vanoggend behoorlik ‘n verligting – my drome was chaoties en deurmekaar, aangespoor deur die naglawaai in die straat onder my hotelkamer en onrustigheid in my onderbewussyn oor die toer wat voorlê.

Die groot Trafalgartoerbus het reeds in ‘n systraatjie gestaan en luier toe ek met my tas aangesukkel gekom het. Die toergids, ‘n korterige, skraal mannetjie, het homself in ‘n Britse aksent voorgestel as Ken. 

‘n Rukkie later kom ‘n middeljarige vrou langs my sit. Haar naam is Dana en sy bly in Florida, Amerika.  Ken het gesê dat sy by my moet sit, want ons twee sal vir die duur van die toer ‘n kamer deel.

Voor ons uit Londen vertrek, stop die bus eers naby Trafalgarplein waar die laaste klomp toerlede opklim – 54 van ons in totaal. Die busbestuurder, José, kan nie ‘n woord Engels praat nie en is reusagtig groot, maar baie vriendelik. Ek spring gou uit om poskaarte te koop en skrik my byna lam toe ek uit die klein winkeltjie kom en vir ‘n oomblik nie weet in watter rigting die bus geparkeer is nie.  Stel jou die dilemma voor om op die eerste dag al die bus te verpas! Ek vat ‘n drafstappie na die punt van die straat en wil huil van verligting wanneer ek die bus ‘n entjie verder sien. 

Ken verwelkom die hele groep en vra waar almal vandaan kom.  Die helfte is Australiërs, daar is ongeveer 8 Nieu Zeelanders, drie van Amerika, ‘n paartjie van Mauritius af (hulle huistaal is Frans), ‘n jong paartjie van Singapoer af – hulle twee dogtertjies Melissa en Susannah toer saam, ‘n middeljarige paar van Kanada af en ons is sewe Suid-Afrikaners.  Die ander Suid-Afrikaners is Indiërs wat soos ek, almal in Kwa-Zulu Natal bly. Daar is nog ‘n vyfjarige dogtertjie op die toer, haar naam is Rebecca en sy en haar ouers, Lynda en Lino, is van Australië af.

Ons kruiskruip deur die strate van London voor ons uiteindelik op die pad na Dover toe is.  Net voor tienuur is ons in ‘n lang tou van busse en motors wat almal in die groot ruim van die Burgundy, ‘n reuse veerboot, parkeer. Ek is verstom oor hoeveel ander busse reeds daar is en Ken sê dat ons moet seker maak hoe ons bus lyk en waar dit geparkeer is voordat ons uitklim.  Intussen het ek uitgevind dat my toermaat se Amerikaanse aksent my mislei het – sy is eintlik Donna, nie Dana nie. Ons volg die stroom mense op met stelle trappe tot in ‘n restaurantarea waar ons gelukkig genoeg is om ‘n tafel by die venster te kry.  Buite is dit ‘n lieflike dag met die son wat op die water van die Engelse kanaal glinster en die veerboot wat ‘n stroom wit golwe oopsny terwyl ‘n handvol seemeeue krysend bo die boot rondmaal en die kranse van Dover stadig maar seker kleiner word. In my kop maal die liedjie ‘White Cliffs of Dover’ al heel oggend rond, maar word gelukkig geleidelik verdoof deur die opwinding van die atmosfeer om ons.

Die enigste ander enkelreisiger op ons bustoer kom by ons sit – Winnie, ‘n klein, fyn meisie, oorspronklik van die Filipyne, maar sy bly al sedert haar elfde jaar in Australië.  Ons koop reuse toebroodjies en Cappucino’s vir middagete terwyl almal inligting uitruil oor wat ons doen en waar ons vandaan kom.  Winnie is ‘n verpleegster en Donna ‘n administratiewe bestuurder van ‘n mediese praktyk, besig om af te tree.  Sy was reeds op ‘n toer deur Engeland, Skotland en Ierland en het ‘n vyfdag breek tussen-in gehad voor sy by hierdie een aangesluit het.

Die veerboot meer by Calais vas waar ons die stroom mense van die restaurantdek af terug in die maag van die boot volg en mooi moet kyk om die regte bus te vind.  Ken wag reeds in die deur en wanneer ons uit die skemer in die helder sonlig inry, trakteer hy ons op ‘n stroom inligting oor Calais en daardie deel van Frankryk waardeur ons gaan ry.  

Die toermaatskappy keur hulle gidse baie goed en ek kom gou agter hoekom. Ken is soos ‘n wandelende ensiklopedie met allerhande brokkies geskiedenis en interessanthede . Aanvanklik was ek seker dat hy notas gebruik, maar later besef ek dat hy al die feite in sy kop het. Ek vind ook uit dat hy hierdie spesifieke toerroete al vir die laaste dertien jaar doen. 

Elkeen van ons kry ‘n reuse landkaart van Europa waarop ons elke dag ons roete met ‘n pen kan merk. Deur die groot vensters van die bus lyk die landskap nie veel anders as waaraan ek gewoond is nie, maar wanneer die padtekens verbyflits, is dit duidelik dat ek my beslis nie in Afrika bevind nie. Die snelweg neem ons eers deur industriële gebied aan die boonste punt van Frankryk en dan deur België. Ongelukkig is dit die meer praktiese roete en is België self nie in ons reisplan ingesluit nie. 

Dan is ons Holland waar ek uiteindelik die Europese stempels van die prentjies in my kop begin herken. Die poskaartgrootte plasies en landerye word met blink kanaaltjies tussen-in afgeskort en strek netjies en groen sover as wat die oog kan sien. Daar is orals fietspaadjies, maar ons sien nie baie fietsers op die platteland nie.  Ons kruis die Maasrivier wat ongelooflik wyd vloei, met  bote wat orals vaar en vasgemeer is en in ‘n stadium sien ons selfs ‘n stukkie kunsmatige strand waar die mense in die son lê en baai. 

Die rustigheid van die plattelandse tonele word egter gou vergeet wanneer ons kort na vieruur die eerste afrit en groot verkeer naby Utrecht tref. Ons kruip voort teen ‘n slakkepas en die slaap wil-wil my oorval, maar ek weier om in te gee, te bang ek mis iets. 

Ons hotel vir die eerste twee aande is die Ibis Hotel by Schiphol-lughawe en dit voel vir my of dit tussen niks en nêrens is nie. Die hotel self is egter modern en gerieflik en is dus ideaal vir ‘n plek waar ‘n mens slegs oorslaap. 

Ons eerste uitstappie is ‘n kanaalvaart, dus ry ons met die bus tot in Amsterdam waar ons op ‘n rivierboot klim. ‘n Jong Hollandse meisie wat vlot Engels praat is ons gids en sy wys al die interessanthede vir ons uit, van letterlik die kleinste huisie  in Amsterdam wat tussen die ander ingedruk is, tot die een waarin die mees bekende historiese figure gebly het.  Ek vergaap my aan alles, veral die tipiese boustyl en die honderde fietsryers wat oral ry. Ons gids verduidelik dat die huise en geboue vier soorte gewels het – trappies, klokvorm, kroon en plat.  Die huise is almal baie nou omdat mense belasting op die oppervlakte wat hulle huise beslaan moes betaal en dus eerder vertikaal as horisontaal gebou het.  Die gevolg hiervan is dat dit nogal ‘n missie is om meubels in die boonste verdiepings te kry en dit heel dikwels aand die buitekant opgehys moet word.

Oral op die kanaal is huisbote, driekwart van hulle onwettig omdat mense dikwels  die belasting daarvoor nie kan of wil betaal nie. Dit is duidelik dat die meeste van die bootbewoners gewoond is aan nuuskierige toeriste wat op en af deur die kanale vaar, want almal gaan hulle gang en steur hulle glad nie aan ons nie. 

Daar heers ‘n gemoedelike atmosfeer in die rivierboot, want in die loop van die dag het ons mekaar beter begin leer ken. In een huisboot staan ‘n jong meisie voor haar stofie met ‘n resepteboek in die hand en dit lok kommentaar uit oor wat sy vir aandete gaan voorberei, aangesien die meeste van ons teen hierdie tyd nogal honger is. 

Ons ry onder deur die Magere brug wat gebou is vir twee susters wat glad nie goed met mekaar oor die weg gekom het nie.  Knus aan die oewer sien ons ook die superluukse Amstel hotel, waar die gaste buite sit en bedien word deur kelners wat almal deftig uitgevat is. Later vaar ons die hawegebied in en die gids wys vir ons die Wetenskapmuseum  uit wat in die middel van die hawe gebou is – dit lyk nes ‘n reuse groen padda en volgens haar hou die meeste Amsterdammers glad nie van die gebou nie.  

‘n Spesiale aandete is deel van die uitstappie en dit kry ons in ‘n drywende Taise restaurant, die Sea Palace. Dis ons eerste groot ete van die dag en word eers teen agtuur se kant bedien, maar beslis die wag werd.  Die hoofgereg is Indonisiese rysbord, die nasionale Hollandse dis. Ons kry ook noedels en groente, met verskillende soorte vleise en souse.  Die helfte van die groep is egter te bang om van die beesvleis te eet, want volgens Winnie is “mad cow” siekte nog steeds ‘n probleem in Europa. Drankies en heerlike nagereg is ingesluit. 

Om tienuur is dit nog helder lig buite en dit voel baie onwerklik, asof dit eintlik middag moet wees. Van die restaurant af klim ons weer op die bus en Ken sê dat hy ons na die rooiliggebied toe gaan vat.  Ek het al so baie daarvan gelees dat dit glad nie vir my vreemd of dramaties voel nie, maar die meeste in die groep se monde hang oop.  Die enigste iets wat vir my opvallend is, is dat die vrouens so gewoon lyk, asof ek verwag het dat ‘n mens op hulle gesigte sou kon sien dat hulle prostitute is.  Ek kom ook niks agter van die sogenaamde aggressie wat gewoonlik teen nuuskierige toeriste gemik is nie – miskien omdat ons in ‘n groep is en hulle dus weet dat dit nie besigheid vir die oomblik beteken nie.  Sommige van hulle lyk selfs heel geamuseerd wanneer ons verby loop. Die een vrou het ‘n ongelooflike lyf aan haar maar wanneer ons nader kom, sien  ek dat sy glad nie meer so jonk is nie.  Winnie kan uit skone senuweeagtigheid nie ophou giggel nie. Daar is oral sekswinkels en uit die titels van baie van die flieks en video’s wat daar wys is dit duidelik dat daar pornografie in oormaat is.  

Na die tyd loop ons nog so ‘n bietjie in die omgewing van die Damplein rond en alhoewel die straatjies soveel anders is as waaraan ek gewoond in Suid-Afrika is, is almal baie dieselfde, wat nogal verwarrend kan wees wanneer ‘n mens na bakens soek om jouself te oriënteer.  Die Paleis, Sentrale treinstasie, kerke en ander groot geboue  troon imposant bo die strate uit en noudat dit uiteindelik heeltemal donker is en die honderde liggies aan is, word Amsterdam in ‘n feewêreld omskep. 

Terug by die hotel kruip ek uiteindelik tussen die koel lakens van die hotelbed in. Ek besef dat ek fisies heeltemal uitgeput is. My kop draai behoorlik van die dag se indrukke en prentjies wat daar ronddwarrel, maar ek slaap soos ‘n klip tot die volgende oggend. Ek word onseremonieel deur die skril geluid van ‘n wekker uit my slaap geruk, spring vervaard en vies op, net om te ontdek dat dit my eie wekkertjie is wat iewers in my tas se maag tekere gaan. 

Eers wil ek jammer vir myself voel wanneer ek skielik besef waar ek my bevind – onbereikbaar ver van die huis af, sonder my man en kinders ‘n vreemdeling tussen ‘n groot groep mense – maar dan neem die gevoel van afwagting weer oor: nog ‘n dag wink in Amsterdam en dis beslis nie nou die tyd om te wroeg en te tob nie. Terwyl ek hier is, gaan ek my bes probeer om werklik in die oomblik te leef en soveel as moontlik uit die ervaring haal…

Op reis, aflewering een…

Pak jou tasse en reis saam, as jy lus is!

Om alleen te reis is nie lekker nie, het ek gou uitgevind. In die weke voor my heel eerste toer het ek aspris nie probeer dink aan die groot en as ek moet eerlik wees, effens skrikwekkende avontuur wat voorgelê het nie. 

Kleintyd, daar waar ek dikwels vanuit ‘n sitplekkie in die mik van ‘n kareeboom op ‘n Sondagmiddag die wêreld beskou het, het ek nooit kon dink dat my paaie my eendag na Europa toe sou lei nie. As kind is die horison immers net so ver as wat jy kan sien en enigiets verder as dit is onbereikbaar, ondenkbaar.

Net voor instaptyd op die dag van my vertrek het ek vir my ‘n tafeltjie by ‘n restaurant in die besige internasionale vertreksaal van OR Tambo gesoek van waar ek net vir ‘n oomblik tot verhaal kon kom. Dit was agtuur in die aand en die stadsliggies het vrolik deur die groot glasvensters geflikker, die opgewondenheid in my aangevuur. Maar, tussen die liggies het die weerkaatsing van my eie beeld na my toe teruggestaar en het ek onwillekeurig gewonder of dit nie simbolies was van die beperktheid van my bestaan tot nou toe. Sou hierdie reis net my horisonne verbreed, of sou dit ‘n grensverskuiwende ervaring word? Soos ‘n ou tannie het ek half-benoud my handsak op my skoot vasgeklem en vir die soveelste keer seker gemaak dat alles daar was: my paspoort, my beursie, die lêer met my reisplan, hotelname, adresse.

‘n Entjie van my af het ‘n groep skoolkinders op ‘n hopie saamgedrom. Waarheen sou hulle op pad wees? ‘n Skooltoer, ‘n koortoer? Toe het hulle begin sing: Nkosi Sikelel’i Afrika. God seën Afrika. Afrika, my kontinent. Suid-Afrika, my vaderland.

Die lang toue voor paspoortbeheer in Heathrow-lughawe was nie juis ‘n welkome gesig na ‘n onrustige nag op die vliegtuig nie. My reisgenoot oor wie ek elke keer moes klouter om badkamer toe te gaan was nie baie spraaksaam nie. Hy het, wanneer hy wel wakker was, met sy neus in ‘n boek gesit en kompulsief elke paar sekondes aan die toutjies van sy haargordyntjie gepluk-pluk.

Toe ek uiteindelik met my bonkige tas in die aankomssaal staan en benoud rondkyk vir die Trafalgartoere-toonbank, het ek ontdek dat ek nie op hulle hotellys was soos my reisagent beloof het nie.  Een kyk na my askies-laat-ek-lewe gesiggie het die vriendelike dametjie wat die slegte nuus oorgedra het egter vinnig ‘n oproep laat maak en toe trippel sy sommer saam met my op haar hoë hakskoentjies na die uitgang waar ek die bussie na die hotel toe moes kry.

Aan die stuur van sake was Paolo, ‘n Portugese jongman wat al ‘n hele paar jaar in London gebly het, vlot Engels kon praat en ons almal van deurlopende kommentaar voorsien het.  Genadiglik was hy ‘n bedrewe bestuurder en sy hande het behoorlik die stuurwiel laat tol terwyl hy kruis en dwars deur die Londense strate gery het. Ten spyte van sy bekkigheid kon hy nie regtig daarin slaag om veel reaksie uit sy passasiers te kry nie – die meeste van hulle het onbelangstellend en bot voor hulle uitgestaar, haastig om by hulle hotelle te kom.

Volgens hom sou die rit ‘n halfuur lank duur, maar aangesien ek een van die laastes was om afgelaai te word, het ek my eers twee en ‘n half uur later in die voorportaal van die Regent’s Palace in Picadilly Circus bevind. Teen daardie tyd het my kop al  behoorlik gedraai en die feit dat die hotel redelik afgerem gelyk het het nie juis veel gedoen om my beter te laat voel nie.

Die hotelkamer was skaars groot genoeg om in die rondte te draai, maar na ‘n warm stort het ek heelwat beter gevoel. Die toerbus sou my eers die volgende oggend om sesuur buite die hotel oplaai – die hele middag het dus lank en vervelig voor my uitgestrek gelê. Ek het nie vooraf besef dat ek wel tyd sou hê om ‘n bietjie rond te loop nie, dus het ek geen idee gehad van waar presies ek myself bevind en waarheen ek sou kon gaan om die tyd sinvol te verwyl nie.  Hierdie was die eerste van vele oomblikke wat ek voor ‘n keuse te staan gekom het:  sou ek in my hotelkamer bly en jammer voel vir myself omdat ek op my eie in ‘n vreemde stad was waarvan ek niks weet nie, of sou ek my moed bymekaarskraap en die strate in vaar?  Eersgenoemde keuse sou impliseer dat ek maar net sowel in enige hotelkamer in enige plek, selfs by die huis, kon wees. Dus, ten spyte daarvan dat ek geen idee gehad het waarheen om te gaan nie, het ek my skouersak met my beursie en paspoort in gegryp en in die donker gang met sy uitgetrapte matte afgestap. Hierdie hotel was beslis nie vir sy luuksheid gekies nie, maar hopelik vir die feit dat dit redelik sentraal geleë was. Die enigste inligting wat ek uit die adres kon aflei, was dat dit in Picadilly was… en, nou ja, het ek nie as kind ‘n gediggie geleer wat van die opwinding en energie van Picadilly Circus vertel het nie?

 Buite in die straat weet ek nie herwaarts of derwaarts nie – dis ‘n gemaal van mense wat elkeen op ‘n eie sending is, motors en busse, geboue wat donker en dreigend oor my toring. Ek ontdek dat my selfoon van nul en gener waarde is wanneer ek ‘n ‘n sms-boodskap probeer stuur. Net nog ‘n teken van my totale gebrek aan reiservaring…

Terug in die hotel se voorportaal het ek ‘n rekenaar met internetdienste gesien, maar ek maak geen hond haar-af daarmee nie en mors ‘n hele pond in die proses. Ek het dus geen ander keuse nie as om na ‘n internetkafee te gaan soek van waar af ek ‘n boodskap huis toe kan stuur om te laat weet dat ek – vir die oomblik – veilig in Londen is nie.

Londen word ‘n ontdekkingstog, ‘n smeltkroes van indrukke, plekke met name wat veraf klokkies lui en ‘n doolhof van straatjies waarvan ek geen idee het of dit Oos, Wes, Noord of Suid loop nie. Die stadskaart help nie veel nie, behalwe om my soos ‘n idioot te laat voel omdat ek nie weet of ek dit onderstebo hou of nie. Op die ou einde besluit ek om my neus te volg en min of meer te probeer onthou waar ek begin het. 

Op my pad is vele aangename verrassings – ek beland per geluk op Trafalgarplein en daarna in St James Park waar die Britte orals op bankies en gestreepte seilstoele in die son sit. Die park is groot en groen, met bome wat koel skadu’s gooi, eende wat in dammetjies plas en kinders wat met taai vingertjies roomys eet.

 Stadigaan begin ek die atmosfeer inasem, voel ek hoe ek ontspan. Dis nie so sleg om in London te wees nie, besluit ek, terwyl ek ‘n ma-eend en haar kleintjies dophou.  Ek volg die bordjies en bevind my dan voor Buckinghampaleis wat stil en statig aan die ander kant van die besige straat staan. Die outydse Londense taxi’s swiep voor my verby en die groen verkeerslig dwing my om te besluit of ek oopmond gaan staan en staar en of ek verder gaan loop. Aangesien ek reeds die park gesien het probeer ek ‘n ander roete. Elke keer wat ek egter ‘n interessante straatjie sien, loop ek daarin af.   Ek ontdek die Parlementêre geboue, Downing Straat 10, Big Ben en dan oor die Westminster brug, die Londen Oog waar mense in lang toue staan en wag om ‘n arendsvisie oor Londen te kry.

Teen hierdie tyd het daar al ‘n paar uur verloop en ek besef dat ek stadigaan terug hotel toe moet beweeg. Die probleem is net – ek is aan die verkeerde kant van die rivier en die hotelstraatjie is een van menige strepies wat kruis en dwars oor die stadskaart loop.  Die logiese stap is om met die Waterloobrug weer aan die regte kant te kom.

My stadskaart is steeds nutteloos. Ek kan die straatjie waar ek my bevind se naam sien, maar is ek nou aan die bo- of onderkant daarvan, moet ek links, regs of reguit aan? 

My moed is in my skoene, maar die antwoord is beslis nie om emosioneel te raak en op ‘n randsteen te gaan sit en tjank nie, dus is dit voorwaarts, waarheen dit my ook al mag lei. Ek is honger en ek is dors en die son skyn warm, my hart is verskeurd tussen die plesierige atmosfeer en die wanhoop van ‘n verdwaalervaring op my eerste dag in ‘n vreemde stad.

Ek gee geen snars meer om oor die indruk wat ek skep nie en gaan staan elke paar treë om die kaart te ‘bestudeer’.  Ek dwaal reeds vier ure lank rond en het geen idee wat my te doen staan nie. Die feit dat die son nog helder skyn ten spyte daarvan dat dit al na ses in die aand is, dra verder by tot die gevoel van onwerklikheid. Duisende kilometer verder is dit al lankal donker en het Manlief seker al aandete gemaak en die kinders gebad… My hart trek saam en ek byt my onderlip vas. Die prentjie van huislikheid wat nou in my kop ronddwarrel laat my net meer verwese en verlate voel. Tyd vir ‘n lafenis.

Aan die einde van die straat is daar ‘n kitskosplek waar ek ‘n koeldrank en ‘n hamburger koop en wanneer ek uitkom sien ek die groot advertensiebord: Picadilly Circus!  Die hoop vlam opnuut in my op en ek kies al kouend koers in daardie rigting. ‘n Motor toet en trek my aandag. Sowaar, daar, amper weggesteek omdat dit ‘n bietjie dieper in op die straathoek staan, wink my hotel vir my, asof ek nooit weg was nie!

 Terug in die welkome beknopte kamertjie sak ek op die bed neer, skakel die ketel aan en maak vir my ‘n lekker koppie koffie. Londen was my sowaar genadig – sy het haar mooiste gesiggies vir my gewys en haar magnete het my moeë voete weer terug hotel toe gelei. Halftien lê ek knus in my bed, my wekkertjie gestel vir die volgende oggend vyfuur, want om sesuur sal die toerbus daar wees. Met ‘n bestuurder en ‘n gids wat presies weet waarheen hulle op pad is en ‘n drieweeklange avontuur wat wag… 

 

Om te skryf of nie te skryf nie…

Woorde is vir my lewe wat agtergrondmusiek vir ‘n film is – dit maak dit net… anders. Hartseer word hartseerder, interessant word interessanter, doodgewoon word… nie meer so vaal nie.

Woorde verlig jou hart.  Daar is terapeute wat daarin glo om net te luister, want namate ‘n mens die donkerte van jou binnekamer aan die lig blootstel, is dit verstommend hoeveel insig jy ontsluit.  Lig word ligter.

Woorde kan jou gemoed egter ook verswaar.  Deel jou klagtes, dinge wat jou irriteer, dinge wat ‘n slegte nasmaak in jou mond laat… en jy word meer swaarmoedig. Male sonder tal het ek dit al self ondervind – die arme stommerik aan die ontvangkant wat beleefd luister raak later so opgesweep dat hy of sy ook weemoedig saamstem en ‘n hele paar stuiwers in die armbeurs begin gooi. Skielik sien jy nog foute, nog ongeregtighede, nog onregverdighede raak. Nog. En nog ‘n keer nog. Dan loop jy soos Atlas daar uit – die wêreld op jou skouer en jy die versteende standbeeld.

Dié wat weet sê dat dit altyd goed is om op jou dag te reflekteer, terug te kyk en ‘n ander perspektief te kry. Nie dat dit enigsins iets aan die feite daarvan kan verander nie, maar wanneer jy iets in swart op wit probeer vaspen, verander dit die prentjie. Net so effens. Maar genoeg. Genoeg om aan te beweeg en agter te laat.

Woorde gee vorm aan dit wat abstrak in jou denke ronddool. Woorde word instrumente, wat nes musiek, ‘n snaar kan aanraak wat jou week maak, wat jou saamsleur, wat vlerke aan jou gedagtes gee.

Woorde is werklik die vensters waardeur buitestaanders na jou siel kan kyk. Maak nie saak hoe hard ‘n mens soms probeer om ‘n ander prentjie voor te hou nie – mense lees tussen die lyne. Hulle ‘hoor’ daardie wanklanke wat deurskemer, waarmee ‘n mens jouself probeer oortuig dat alles reg is, goed is, wonderlik is. Soms sien jou ‘gehoor’ ook dinge raak wat jy self miskyk.  Dinge waarvoor jy jouself nie krediet wil gee of kan gee nie, omdat jou lewe te verstrengel of te gekompliseerd is. 

Ek dink nou onwillekeurig aan daardie sentimentele liedjie van die tagtigs: “Ek wens jy kon jou deur my oë sien…”  

Woorde is inderdaad vir baie van ons wat hier skryf, die agtergrondmusiek van ons lewens. Maak nie saak hoe saai of alledaags ons dit self ervaar nie – ons woorde kan dit omtower en al is dit net vir ‘n oomblik, ánders laat lyk. Heeltemal ánders. En minder saai….

So, moenie ophou skryf nie, moenie ophou deel nie, moenie ophou nie.

Om te gryp of nie te gryp nie…

Dis ‘n filosofie waarvan ‘n mens so dikwels hoor: leef in die oomblik.  Dit klink so maklik, so natuurlik, maar eintlik is dit makliker gesê as gedaan, omdat ‘n mens nie altyd besef wanneer jy nié in die oomblik leef nie…

Eintlik is dit menslik om nie elke oomblik ten volle te beleef nie. Van kleins af word ons lewe bestippel met spesiale geleenthede waarna ons uitsien: ‘n verjaarsdag, ‘n vakansie, ‘n partytjie, die naweek wanneer my maatjie kom kuier, Oupa en Ouma wat volgende maand kom… En vinniger as ‘n oogknip gaan dit verby en is ons soos ballonne wat afgeblaas is of sommer net skielik geplof het. Geen probleem nie, want vir ‘n dag of wat gaan ons aan voordat daar weer iets nuuts is om na uit te sien.

Dit voel soos gister wat ‘n ek standerd sessie was wat met reikhalsende verlange daarna uitgesien het om al in standerd agt te wees, nes my ouer boetie. En nou? Nou is daardie jare lankal al verby en is daar net enkele oomblikke wat my onthou bestippel.

Daar is ook die kere wat ek tyd wou vashou, omdat ek bang was vir die vreemde, die onbekende wat oor die horison geloer het en kort voor lank op my drumpel staan en klop het. Maar daardie tye het ook verbygegaan en het die uitsiendinge algaande minder geword. Soms het dit selfs gebeur dat ek nie te veel na iets wou uitsien nie, omdat ‘n mens se verwagtinge soms die realiteit kan oorweldig en jou teleurgesteld laat omdat dit onrealisties is.

Kort voor lank het ek meer agtertoe as vorentoe begin kyk, deel van die ‘sjoe, dit was darem maar lekker tye daardie” brigade geword. Onvergenoegd, het ek op ‘n dag besef, onbewus van die belangrikheid van die oomblik.

Holruggeryde idees, nie waar nie? Net soos vele ander gesegdes of filosofieë wat ‘n mens so dikwels hoor, onwetend dat dit eintlik net holrug is tot jy besef dat jy eintlik midde in daardie holtetjie is.  Dis tegelykertyd ‘n ontnugterende en ‘n bevrydende gevoel wanneer daardie gedagte eers in jou denke posgevat het. Jy besef jy moet iets daaraan doen, maar jy weet nie hoe nie. Nogtans is dit op ‘n vreemde manier ‘n ontdekking wat die begin van ‘n meer sinvolle, doelgerigte bestaan kan word. Die ding is net, hoe op aarde kry ‘n mens dit reg om die meeste uit elke oomblik, elke dag te haal?

Deesdae skud ons ons koppe meewarig vir die moderne mens, die tegnologiegedrewe lewens om ons wat naarstiglik rekord hou van elke ding wat in hulle lewens gebeur.  Selfies, statusse wat opdateer word, blogs, joernale – ‘n oneindige string instrumente wat amper-desperaat daarop ingestel is om te sê: kyk, ek was daar, ek het gesien, ek het gehoor, ek het geproe, ek het gelag en gesels. Ek het geleef.  Ek leef…

Sommige van ons sit op die kuberdraad waar ons koppe soos tenniswedstrydtoeskouers in reëlmaat van die een kant na die ander kant toe beweeg.  “To join, or not to join?”  Ons besluit: “If you can’t fight them, join them.” In Rome maak ons immers soos die Romeine. Dan spring ons aan die Rome-kant af en kort voor lank is ons deel van die nuwe leefwyse. Kort voor lank het ons vergeet hoe die wêreld voor die internet gelyk het.

Dan is daar die ander wat sinies bly, wat met ‘n oordaad van versigtigheid al die moderne verwikkelinge met ‘n valkoog dophou en wie se filosofie keer op keer bevestig word, wat hulle daarop roem dat hulle beslis nie in al die strikke gaan trap nie.  Hulle sien en hoor mos hoe dit ‘n mens se lewe kan oorneem…

Dis moeilik om ‘n balans te vind.  Aan die een kant probeer jy die beste van elke oomblik maak, probeer jy ten volle elke aspek daarvan beleef, maar aan die ander kant kan die poging daartoe ook jou lewe oorneem, dit ook ‘n kunsmatige, onnatuurlike skynsel gee.

In my studentejare het ek ‘n joernaal begin hou, ‘n uitlaatklep vir my gedagtes gesoek. Toe ek begin werk het in ‘n werk waar daar baie stil oomblikke van wag was voordat iets anders in dolle vaart sou gebeur, het ek begin notatjies maak in ‘n poging om nie net verveeld in die verte in te staar nie.  Notatjies wat orals beland het en waarvan ek dikwels vergeet het, wat selfs later toe ek aanbeweeg het interessante leesstof vir my plaasvervanger verskaf het. Onbewustelik het ek die oomblik vasgevang sodat dit later weer ‘n instrument vir terugkyk sou word.

Op reis gryp ek aan die einde van die dag na my notaboek, moeg na liggaam en na gees wat soveel dinge gesien, gehoor, ervaar het.  My voete is seer van loop, my kop wil slaap, diep slaap. Ek pen die woorde neer, my skrif is skeef en onleesbaar. Notatjies aan myself sodat ek later weer kan onthou.  Dis ‘n gawe ding om te doen, eintlik, want in die ordentlik oorskryf en die weer-lees ervaar ek weer.

Net soos dié wat van elke benullige en onbenullige ding ‘n foto op Facebook plaas, kliek my kamera ook heeltyd.  Ek probeer soveel as moontlik in ‘n ervaring inprop, probeer die prentjie bewaar. Hoe meer ‘n mens dit egter doen, het ek besef, hoe minder is jy fisies ‘daar’.  Elke oomblik wat jy van agter die kamera die wêreld bekyk verander jy dit in ‘n ‘bêre tot ek dit later kan beleef’ oomblik…

Ek het geleer om aan spesiale oomblikke te herkou.  Gee ‘n hap, kou vinnig ‘n paar keer en sluk dit haastig af. Dan, later, wanneer dit stil word, kom die herkouballetjie weer op en dan proe jy dit weer….

Daar is nie ‘n verkeerd of reg nie. Ons is mense. Ek is ‘n mens en ek is jy en jy en jy. Maar ook nie, ek is ‘n individu. En elkeen van ons bly strewe daarna om ons selfopgestelde doelwitte te bereik. Meestal bly dit ‘n strewe, want dis ‘n bestemming wat nie maklik is om te bereik nie.

Gryp die dag, leef in die oomblik, dink ek, maar pasop dat selfs hierdie eenvoudige filosofie jou nie laat vergeet om bloot net mens te wees nie.  Soms is dit nodig dat die dag jóú gryp…

Oor boeke en woorde…

Daar is twee soort boeke wat ek graag lees. Die eerste een is vinnig, met ‘n storielyn wat jou vinnig van die een toneel tot die volgende neem en wat jy binne ‘n dag of twee kan klaarlees.  Die tweede tipe is die boek wat ek toevallig ontdek – ek begin dit lees en dan besef ek: hierdie een gaan lank neem om te lees…

Die rede vir laasgenoemde is dat ek soms ‘n boek oopmaak wat die woorde na my toe laat opspring, wat beelde en herinneringe en ‘n emosionele energie in my wakker maak sodat ek gedwing word om na ‘n paar oomblikke eers stil te sit en voor my uit te staar en te dink.

‘n Goeie boek is vir my een wat nie net met my kommunikeer nie, maar my ook lus maak om te wil skryf, te wil vertel, woorde soos ‘n towerstaf in die hande van ‘n bedrewe towenaar te wil gebruik.

Hierdie soort boeke met hulle magiese woorde slaag daarin om deur die fassades van my alledaagse bestaan te dring, mikroklein gaatjies te vind en deur te dring tot in die binnekamer van my hart waar dit kom nestel.  Soos ‘n droom wat vir ‘n rukkie in jou semi-onderbewuste bly voortdraal en jou in die soet-bewustheid tussen slaap en wakker laat wonder of dit nie dalk regtig gebeur het nie, want dis so naby aan jou soos asemhaal.

In ‘n lang gesprek tussen my gedagtes en die woorde in die boek reis ek in my herinneringe rond, gaan ek terug op die spore van katedrale en paleise, van mense met strak gesigte op ‘n warm somersmiddag, van dubbelverdiepingbusse waar jy vanuit die veiligheid van jou toeristekokon met gulsige oë alles rondom jou kan waarneem. Ek onthou ‘n skemeraand op die bo-dek van ‘n bus met die maan wat in ‘n vuuroranjebal oor die kruin begin kruip het, verby stringe woonstelblokke en een waar ‘n vrou die plante op haar balkon natgegooi het, opgekyk en vir my gewaai het.  Ek sien jou en ek weet dat jy my sien…

My gedagtes draai om die wese van elke mens, wat gesien wil wees, want elke keer wanneer iemand jou raaksien, bevestig hulle jou bestaan. Of dit nou ‘n toevallige oogkontak tussen rakke kruideniersware in ‘n supermark is, of waar jy op ‘n platform in ‘n vreemde land op ‘n trein wag, of waar jy haastig verby ‘n voetganger jaag en sy draai om, kyk jou in die oë. Of soms bloot net ‘n straatkind op ‘n straathoek met vuil stofhandjies wat bedel….  Die boodskap bly dieselfde: ek sien jou en ek weet jy sien my.

Is ons tog nie maar almal dieselfde nie?

Ons samelewing en die manier waarop ons kommunikeer is stadig, dog onomkeerbaar besig om te verander.  Ek gryp na my skootrekenaar in ‘n poging om die woorde en beelde wat so argeloos ronddool vas te vang, konkreet in swart op wit te verewig.  Te verewig?  Vir wie? Vir myself, vir ander? Vir hoekom?

Op die sosiale netwerke sien ons ‘hulle’: dié wat op elke muur van Facebook hulle graffiti kom krap, dié wat selfs die kleinste en vir ons die mees onbelangrike besonderhede van hulle bestaan aan die wêreld wil verkondig, dié wat in trol-skap ‘n uitlaatklep vir die desperaatheid van ‘n geïsoleerde bestaan vind, dié wat op elke forum, elke platform, elke blogspasie hulle ‘unieke’, spesifieke idees agterlaat, dié wat met soms byna-perverse genoegdoening die instrument is wat die spreekwoordelike been tussen die honde ingooi en dan terugstaan om die geveg en die bloedlaat van ‘n veilige afstand af dop te hou…

En dan is daar natuurlik: ‘ons’.  Ons is mos anders.

Ons is mos nie almal so nie.

Of is ons?

‘n Kleine wêreld ….

Die aarde het wit onder ‘n fyn lagie ryp gelê, nou-die-oggend toe ek die gordyne ooptrek om die daglig in te gooi. Yskoud, maar met die belofte van ‘n sonnige dag wat wag.

Ek het my kamera gegryp in die hoop dat ek ‘n paar tonele sou kon vaslê. Nes ‘n wafferse fotograaf, maar dié is ek tog nie. So vanuit die stotterende karretjie – onderdak is nie alkant-beskerming nie – ry ek stadig ‘n draai, op doek na die ideale foto, maar ek kry niks nie. Alles lyk dieselfde as so ‘n paar weke gelede se wit wêreld: koud en verlate… Toe kon ek wel ‘n foto of twee neem, maar nou is dit net ‘n herhaling van toe.

Hoe dikwels is ons lewens nie net ‘n herhaling nie! Dieselfde tonele, dieselfde gesprekke, dieselfde woorde waarmee ons kommunikeer.  Geskiedenis wat homself herhaal. Prediker wat sê daar is niks nuuts onder die son nie.

Kan die mense om ons ons nog verras deur onvoorspelbaar op te tree?  Kan ons onsself nog verras? Of is daar iewers in ons ‘n stemmetjie wat selfs met die eerste anderste optrede fluister: ek het gewéét dis wat jy gaan doen…

Half mistroostig minder stotterend kruip die tjorretjie om die laaste draai. Ek sug. My hande op die stuurwiel is yskoud. My tone ook, daar waar hulle by my ooptoonpantoffels uitloer. Ek draai links terug na my straatjie toe en kyk op na die hoekpaal waar die wyevisiespieël gemonteer is, die weerkaatsing van die son halfpad versluier deur die dun lagie ys wat nog daaraan klou.  Ek stop en neem ‘n foto van die beeld wat daar vasgevang is.

Agter my huis in die koek sit die drie hondjies in ‘n ry en bewe – dis die enigste stukkie sonkol hierdie tyd van die oggend, maar dis beter as die koue keramiekteëls in die kombuis. Die wêreld is nou vir hulle net daardie klein strokie son.

Wanneer ek later na my foto kyk, besef ek: die wêreld is inderdaad ‘n kleine plek, hier waar ons vasgevang in die oomblik leef.  Op die ou einde is dit ons keuse om wyer te kyk. Maar net as ons wil…